علائم
تشخیص زخم معده و روش‌های درمانی
درمان زخم معده
با مصرف آنتی‌بیوتیک صورت می‌گیرد. بدون درمان زخم معده این بیماری قابل بازگشت
است. سوزش سر دل از رایج‌ترین علائم زخم معده است.
زخم معده چیست؟
زخم معده (peptic ulcer disease or Stomach ulcer) نوعی آسیب خوش‌خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش می‌باشد که معمولاً با ترشح اسید معده در ارتباط است. در گذشته تصور می‌شد مصرف زیاد غذاهای پر ادویه یا شغل‌های استرس‌زا، ریشه زخم‌معده هستند؛ اما امروزه پزشکان دریافتند که عامل اصلی این زخم‌ها وجود و تکثیر نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری است که از راه‌های مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد زخم معده می‌شود. این باکتری در بزاق دهان وجود دارد و می‌تواند از طریق قاشق و چنگال فرد آلوده، خوردن غذای نیمه کاره دیگران و حتی بوسیله بوسیدن فرد آلوده منتقل شود.
مصرف برخی از داروها مانند آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و برخی داروهای درمان‌کننده بیماری آرتریت (درد و ورم مفاصل) نیز می‌توانند باعث زخم معده شوند. به همین علت است که شدیدا توصیه می‌شود بیماران خودسرانه دارو مصرف نکنند.
بسته به محل آسیب مخاطی، زخم معده یا دوازدهه (قسمت ابتدایی روده باریک که همان اثنی عشر است) وجود دارد. زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده می‌شود. زخم‌های معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می‌یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده (گاستریت) هستند. اکثر زخم‌ها کوچک هستند (با قطر کمتر از ۲سانتیمتر) و پراکندگی آن‌ها معمولاً در ابتدای معده قابل مشاهده است.
علائم زخم معده چیست؟
علایم بیماری زخم معده شامل موارد زیر است:
- سوزش سردل که به علت تماس اسید معده با منطقه آسیب دیده ایجاد می‌شود رایج‌ترین علامت زخم معده است. این درد معمولا از یک ساعت بعد از غذا خوردن شروع می‌شود و تا ساعت‌ها ادامه پیدا می‌کند. به طوری که شب‌ها نیز شعله‌ور شده و می‌تواند فرد را از خواب بیدار کند.
- درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر): معمولا درد، مدت کوتاهی پس از صرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می‌شود.
- سوء هاضمه
- احساس سنگینی و سیری در معده
- وجود خون در مدفوع
- بالا آوردن خون، که با رنگ قرمز یا سیاه مشخص می‌شود.
- حالت تهوع یا استفراغ که می‌تواند در پی انسداد معده بر اثر زخم معده روی دهد.
- کاهش وزن بدون دلیل
لازم به ذکر است که که هر دردی زخم معده نیست. مهم‌ترین بیماری که علائم مشابه زخم معده دارد حمله قلبیاست لذا از خود درمانی جدا بپرهیزید.
عوارض زخم معده چیست؟
از عوارض زخم معده می‌توان به خونریزی گوارشی (GIB)، سوراخ شدن معده و راه یافتن اسید و ترشحات به حفره صفاق، انسداد گوارشی و بروز بدخیمی (سرطان معده) در زمینه زخم اشاره کرد.
راه‌های تشخیص زخم معده
آندوسکوپی روش معمولی است که برای تشخیص زخم معده استفاده می‌شود، به طوری که پزشک توسط لوله باریکی که بر سر آن چراغ روشنی قرار دارد داخل معده را می‌بیند و ممکن است از لایه داخلی معده نمونه‌برداری کند تا وجود هلیکوباکترپیلوری در معده بررسی شود. این روش (آندوسکوپی) برای افرادی که بالای 40 سال سن دارند و یا دچار کم خونی، تهوع و استفراغ یا احساس گیر کردن می‌شوند استفاده می‌شود.
آزمایش خون و آزمایش تنفس نیز برای تشخیص هلیکوباکترپیلوری به‌کار می‌روند. این دو آزمایش معمولا برای افراد جوانی که علامت‌هایی مانند کاهش وزن، کم‌خونی، استفراغ و احساس گیر کردن غذا وجود نداشته باشد و فقط درد معده داشته باشند تجویز می‌شود.
اگر زخم معده دارید حتما موارد زیر را رعایت کنید:
- افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم آن‌ها، تا معده خالی نماند.
- پرهیز از مصرف گوشت، ماهی دودی و نمک سود و انواع شور و آجیل‌های پر نمک
- کاهش مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های گازدار
- سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
- با آرامش غذا بخورید، آن‌را خوب بجوید و از استرس پرهیز کنید.
- از مصرف مرتب تخم‌مرغ خود داری کنید و بجای آن از گردو، سویا و گوشت ماهی استفاده نمایید. خود تخم مرغ را در هفته یکبار و با گوجه و یا رب گوجه و یا سیب زمینی مصرف کنید.
- افسردگی، ناراحتی و استرس را از خود دور کنید و فقط بخندید.
- هیچ‌گاه سرخود از آسپیرین یا مسکن‌های مانند بروفن استفاده نکنید. در دردهای معمولی می‌توانید استامینوفن مصرف کنید.
- به‌علت بالا بودن کلسیم و پروتئین شیر، اسید معده برای ترشح شدن به شدت می‌شود. پس از مصرف متناوب پرهیز کنید.
- از قاشق و چنگال دیگران استفاده نکنید و از لیوان دیگران آب نخورید.
درمان زخم معده
زخم معده بدون درمان تمایل به عود دارد. اگر مبتلا به باکتری هلیکوباکتر پیلوری باشید حتما باید درمان آنتی‌بیوتیکی را پیش رو قرار دهید. برای کاهش درد، داروهای کاهش‌دهنده اسید معده مانند رانیتیدین، فاموتیدین، امپرازول و... با نجویز پزشک کار ساز هستند. در خصوص مصرف برخی داروها به خصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط کرد.
اگر زخم معده خونریزی شدید داشته باشد، ممکن است آندوسکوپی برای سوزاندن زخم و کاهش خونریزی لازم باشد. در نهایت اگر خونریزی با آندوسکوپی کنترل نشود یا سوراخ‌شدگی زخم رخ دهد، جراحی مورد نیاز خواهد بود.
در خصوص رژیم غذایی سخت‌گیری کمتر از گذشته است و بیشتر تاکید بر عدم مصرف مواد اسیدی و ترش، مواد داغ و سوزاننده، ترشیجات، ادویه تند، الکل، نوشابه‌های گازدار و... می‌باشد و به ندرت جراحی برای درمان لازم می‌شود.
مواد غذایی مفید برای زخم معده عبارتند از: عسل، بادام، موز، شیرین بیان، نعناع، بابونه